Linköping: een Zweeds voorbeeld van succesvolle aanpak van schoolverzuim

Van pilot naar landelijke voortrekker

Linköping, de vijfde grootste stad van Zweden, staat bekend om haar vooruitstrevende visie op onderwijs en inclusie. In 2022 startte de gemeente met een pilotproject met de AV1-klasserobot als onderdeel van een bredere strategie om schoolverzuim tegen te gaan.

Wat begon als een kleinschalig initiatief  is inmiddels uitgegroeid tot een van de meest ambitieuze implementaties van AV1 in Europa. Linköping beschikt tegenwoordig over 85 AV1-robots die volledig zijn geïntegreerd in het systeem voor vroegtijdige en preventieve ondersteuning. Door leerlingen flexibel en laagdrempelig toegang tot de klas te geven, zorgt AV1 ervoor dat ze verbonden blijven met hun school, ook wanneer ze tijdelijk niet fysiek aanwezig kunnen zijn.

Deze aanpak kwam op een cruciaal moment. Hoewel de Zweedse wet leerlingen met extra ondersteuningsbehoeften recht geeft op passende voorzieningen, blijkt in de praktijk dat veel jongeren alsnog hun leerdoelen niet halen. In het voorjaar van 2024 voldeed 16,3% van de leerlingen – bijna 20.000 jongeren – niet aan de toelatingseisen voor het voortgezet onderwijs. Gemeenten met beperkte middelen kunnen vaak niet voldoende ondersteuning bieden, waardoor leerlingen in aparte klasjes terechtkomen of helemaal afhaken.

In die context biedt AV1 een waardevolle aanvulling: een schaalbare, inclusieve oplossing die bestaande hiaten in het onderwijssysteem helpt opvangen. Door ondersteuning eerder én binnen de vertrouwde schoolomgeving te organiseren, draagt AV1 bij aan het voorkomen van leerachterstanden en sociale uitsluiting.

‍

AV1 in de praktijk: inspelen op directe behoeften

Naar schatting heeft zo’n 1,6% van de Zweedse leerlingen te maken met structureel schoolverzuim – gedefinieerd als meer dan 50% afwezigheid. Deze inschatting is gebaseerd op gegevens van de belangenorganisatie Rätten till Utbildning ("Recht op Onderwijs") uit meer dan 40 gemeenten, doorgetrokken naar het landelijke niveau.

Voor Linköping, met circa 19.000 leerlingen in het openbaar onderwijs, betekent dit dat ruim 300 kinderen mogelijk langdurig van school wegblijven. De oorzaken variëren van medische aandoeningen tot sociaal-emotionele problematiek en complexe ondersteuningsvragen.

De inzet van AV1 begon in maart 2022 binnen het ziekenhuisonderwijs, speciaal voor leerlingen die door hun gezondheid niet naar school konden. De directe aanleiding was de groeiende zorg over schoolverzuim na de coronapandemie. Door de stijgende ondersteuningsvraag en beperkte middelen was er behoefte aan een flexibel en toegankelijk hulpmiddel dat bestaande interventies kon aanvullen.

De eerste ervaringen waren positief. Al na één semester werd de pilot opgeschaald van 10 naar 25 AV1-robots. Zoals Erik Helmersson, ICT-coördinator voor de leerjaren 0–9, het verwoordde:

 "We zagen meteen dat ze echt, echt nuttig waren, dus al snel kwamen we uit op 25 stuks."
– Erik Helmersson, ICT-coördinator voor de leerjaren 0–9, Gemeente Linköping

Wat begon als een experiment, groeide uit tot een structureel onderdeel van Linköpings inclusieve onderwijsaanpak. AV1 wordt inmiddels ingezet voor uiteenlopende doelgroepen, zoals:

• Leerlingen met langdurige medische aandoeningen
• Leerlingen met sociaal-emotioneel schoolverzuim
• Hoogbegaafde leerlingen die verrijkingsonderwijs volgen maar in contact blijven met hun thuisschool
• Leerlingen in zorggroepen die via AV1 regulier onderwijs blijven volgen

In de eerste fase maakten zo’n 70 leerlingen op 35 verschillende scholen gebruik van AV1. De reacties van leerlingen, ouders en leerkrachten waren overwegend positief, en onderstrepen AV1’s waarde als praktisch en effectief hulpmiddel voor inclusiever onderwijs.

‍

Het team achter het succes

De succesvolle inzet van AV1 in Linköping is mogelijk gemaakt door de oprichting van een multidisciplinair “Centraal AV1-team”, bestaande uit:

• Een onderwijsbeleidsadviseur
• Een kinderpsychiater
• Een ICT-coördinator (Erik Helmersson)

‍

Dit team werkt nauw samen met schoolleiders, docenten en leerlingenzorg om leerlingen met de grootste ondersteuningsbehoefte te identificeren, het gebruik van AV1 te begeleiden en de impact te monitoren.

‍

Een gestructureerd tweesporenmodel

Het succes van AV1 in Linköping is niet alleen toe te schrijven aan sterk leiderschap, maar ook aan een helder en doordacht implementatiemodel. De gemeente werkt met een tweesporenaanpak waarin centrale regie wordt gecombineerd met lokale flexibiliteit. Hierdoor kan AV1 effectief worden ingezet bij zowel complexe ondersteuningsvragen als bij preventieve interventie.

• Centrale coördinatie: Een centraal beheerde vloot AV1-robots is beschikbaar voor leerlingen met langdurig sociaal-emotioneel verzuim of medische aandoeningen. De inzet hiervan wordt gemonitord door een gespecialiseerd AV1-team dat verantwoordelijk is voor heldere besluitvorming, prioritering en opvolging. Deze centrale sturing zorgt voor consistentie en efficiënt gebruik van de middelen bij intensieve casussen.‍
• Lokale verantwoordelijkheid: Daarnaast beschikt iedere school over één of meerdere eigen AV1-units, onder beheer van een lokale AV1-coördinator. Deze kan zelfstandig beslissen over de inzet van de robot, inspelen op acute situaties en het gebruik flexibel afstemmen op de specifieke behoeften van leerlingen. De AV1 kan indien nodig eenvoudig worden gerouleerd tussen verschillende leerlingen, zonder tussenkomst van het centrale team.

Deze tweesporenstructuur biedt het beste van twee werelden: snelle, laagdrempelige toegang tot ondersteuning op schoolniveau, én een stevig georganiseerd vangnet voor meer complexe of langdurige situaties. Zo wordt AV1 optimaal benut als instrument binnen een inclusieve onderwijsaanpak.

Centrale inzet: proces

Wanneer een leerling wordt aangemerkt als potentiële gebruiker van een centraal beheerde AV1-robot, worden de volgende stappen doorlopen:

1. Signalering: Een school signaleert een leerling die mogelijk baat heeft bij het gebruik van AV1.
2. Aanvraag: De schoolleider dient een aanvraag in via het interne systeem van de gemeente.
3. Beoordeling en prioritering: Het AV1-team beoordeelt de aanvragen, brengt de ondersteuningsbehoefte in kaart en behandelt complexe casussen in onderlinge afstemming.
4. Planning en voorbereiding: Er wordt een geïntegreerd plan op maat opgesteld, met duidelijke rollen en verwachtingen.
5. Introductie op locatie: Een teamlid bezoekt de school om de implementatie te begeleiden en betrokken personeel te trainen.
   
6. Voortdurende monitoring: Het AV1-team volgt de inzet regelmatig op om gebruik en resultaten te evalueren.
7. Kennisdeling: Inzichten worden gedeeld binnen professionele netwerken om continue verbetering te ondersteunen.‍
8. Externe samenwerking: No Isolation verzorgt voortdurende onboarding, training en gebruiks monitoring om consistentie en best practices te waarborgen.

Lokale coördinatie op schoolniveau

Voor AV1-units die door de school zelf worden beheerd, is het proces schoolgestuurd en ingericht op maximale flexibiliteit:

1. Aanwijzen van een coördinator: Elke schoolleider wijst een AV1-coördinator aan die verantwoordelijk is voor het toezicht op het gebruik van de robot.
2. Behoefteanalyse: De coördinator werkt samen met het ondersteuningsteam en de leerkrachten om leerlingen te identificeren die baat kunnen hebben bij AV1.
3. Flexibele inzet: De school bepaalt zelf hoe en wanneer de AV1 wordt ingezet – bijvoorbeeld door de robot te rouleren tussen leerlingen of tijdelijk in te zetten voor kortdurende ondersteuning.
4. Snelle respons: Zonder dat goedkeuring van het centrale team nodig is, kunnen scholen snel handelen om laagdrempelige ondersteuning te bieden en escalatie naar langdurig schoolverzuim te voorkomen.
5. Verankerde ondersteuning: De AV1-coördinator zorgt ervoor dat pedagogische doelen, opvolging en re-integratie planning worden ingebed in de dagelijkse schoolpraktijk.‍
6. Ondersteuning vanuit het centrale team: Het centrale AV1-team van de gemeente fungeert als ondersteunende functie voor lokale coördinatoren – met begeleiding en regelmatige trainingsmogelijkheden om elke school optimaal gebruik te laten maken van hun AV1-unit.

Aantoonbare impact

De inzet van AV1 in Linköping levert sterke resultaten:

• ‍90% succes bij leerlingen met medische aandoeningen
• 60% succes bij leerlingen met sociaal-emotioneel schoolverzuim

Succes wordt per casus beoordeeld:

• Voor leerlingen met medische aandoeningen wordt succes gemeten aan de hand van hun vermogen om via AV1 lessen bij te wonen en zo de continuïteit van hun leertraject te behouden.‍
• Voor leerlingen met sociaal-emotioneel schoolverzuim wordt succes op een meer holistische manier gedefinieerd – vaak op basis van kwalitatieve inschattingen van leerkrachten over toegenomen betrokkenheid, een positievere houding ten opzichte van school, of een versterkt gevoel van verbondenheid.

Deze bevindingen, gebaseerd op interne evaluaties door de gemeente, weerspiegelen bredere patronen in het gebruik van AV1: leerlingen tonen vaak meer motivatie, sterkere sociale banden en een hernieuwd gevoel van erbij horen.
Feedback van scholen benadrukt ook de rol van de robot in het herstellen van routines en het verminderen van het stigma dat gepaard kan gaan met langdurige afwezigheid. In veel gevallen fungeert AV1 als een essentiële brug – die leerlingen helpt de overstap te maken van isolatie naar een actieve rol binnen de klas gemeenschap.

Leerlingen omschrijven AV1 vaak als een reddingslijn – een manier om deel te blijven uitmaken van het klasleven, zelfs wanneer ze fysiek niet aanwezig kunnen zijn. Voor velen helpt het bij het heropbouwen van zelfvertrouwen, structuur en het gevoel ergens bij te horen.

“Zelfs als maar 50% van deze gevallen slaagt, betekent dat dat 25 kinderen weer aansluiting vinden bij hun onderwijs en een betere toekomst opbouwen dankzij AV1. Die impact is enorm.”
– Erik Helmersson, ICT-coördinator, Gemeente Linköping

Een gefaseerde aanpak van re-integratie

In 2024 maakte Linköping een bewuste koerswijziging in haar AV1-strategie – waarbij de inzet werd uitgebreid van leerlingen die al thuis zaten naar leerlingen die nog wel naar school kwamen, maar risico liepen op langdurige afwezigheid. Deze verschuiving in de doelgroep betekende een keerpunt: van een reactieve aanpak naar vroege, school gebaseerde ondersteuning.

Om deze aanpak te ondersteunen, ontwikkelde de gemeente een re-integratie model in zes fasen dat vroege interventie mogelijk maakt, continuïteit waarborgt en het klaslokaal geleidelijk weer opbouwt – afgestemd op het individuele traject van elke leerling:

1. Voorbereiding op re-integratie – planning, afstemming en installatie van AV1
2. Laagdrempelige introductie van AV1 – de leerling start met korte, haalbare lessen op afstand via AV1
3. Toegenomen participatie via AV1 – de leerling neemt op afstand deel aan meerdere lessen en bouwt zo een routine op
4. Gemengd aanwezigheidspatroon – een combinatie van fysieke aanwezigheid en AV1-deelname, vaak de meest intensieve ondersteuningsfase
5. Beperkt gebruik van AV1 – bijna volledige terugkeer – AV1 wordt slechts af en toe ingezet tijdens de overgang naar volledige aanwezigheid‍
6. Volledige terugkeer naar klas deelname – AV1 is niet langer nodig, de leerling is volledig gereïntegreerd

‍

‍

Dit model erkent dat re-integratie zelden een lineair proces is. Elke stap – hoe klein ook – draagt bij aan het herstel van het zelfvertrouwen, de participatie en het gevoel van verbondenheid van een leerling.

Dit voorbereidende werk legde de basis voor een bredere implementatie in 2025. Met het re-integratiemodel stevig ingebed, kon Linköping het volledige schoolsysteem voorbereiden op een grootschalige, proactieve inzet van AV1 – en zo de stap zetten van individuele succesverhalen naar een consistente, systeemgerichte strategie.

“Sinds we met AV1 werken, hebben we voor de meerderheid van de gebruikers een negatieve trend in schoolverzuim kunnen doorbreken. Nu zetten we de volgende stap door AV1 preventief in te zetten – nog vóórdat verzuim een probleem wordt.”
– Patrik Landström, Directeur Onderwijs, Gemeente Linköping

‍

Van crisisreactie naar vroege, schoolinterne interventie

Voortbouwend op het re-integratiemodel in zes fasen dat in 2024 werd geïntroduceerd, ging Linköping in 2025 een nieuwe fase in: AV1 transformeren van een gerichte interventie naar een standaardinstrument, ingebed in het volledige schoolsysteem. Het doel is duidelijk – elke gemeentelijke school uitrusten met een AV1-unit, zodat er laagdrempelige en tijdige ondersteuning beschikbaar is voor elke leerling die daar baat bij kan hebben.

Dit markeert een verschuiving in de benadering van AV1: van een specialistische oplossing naar een essentieel onderdeel van de dagelijkse leerlingondersteuning – geïntegreerd in het Zweedse ondersteuningsmodel en beschikbaar binnen de schoolomgeving.

In de praktijk wordt AV1 nu vaak ingezet in rustige concentratieruimtes voor leerlingen die nog niet klaar zijn om volledig terug te keren naar de klas. Deze setting biedt zowel structuur als psychologische veiligheid – waardoor leerlingen betrokken kunnen blijven zonder de druk van fysieke aanwezigheid in het klaslokaal.

“Met dit model kunnen we leerlingen zowel ondersteuning als rust bieden, terwijl ze toch toegang houden tot wat er in de klas gebeurt. Leerlingen die een pauze nodig hebben, kunnen hun iPad meenemen naar een andere ruimte en de les volgen via AV1. Een docent of begeleider kan naast hen zitten – maar de leerling blijft verbonden met de klas, en dat is een belangrijke succesfactor.”
– Erik Helmersson, ICT-coördinator, Gemeente Linköping

Om deze systeemgerichte aanpak te versterken, schaft de gemeente in het voorjaar van 2025 nog eens 60 extra AV1-units aan – genoeg om volledige dekking van alle scholen te garanderen. Deze uitbreiding wordt ondersteund door een duidelijke pedagogische strategie, gestandaardiseerde processen en voortdurende begeleiding vanuit het centrale AV1-team.

‍

Het initiatief bouwt voort op het nationale Zweedse ondersteuningsraamwerk (gebaseerd op het model van de Specialpedagogiska skolmyndigheten (SPSM), de Zweedse overheidsinstantie voor speciaal onderwijs en ondersteuning). In dit raamwerk variëren interventies van universele toegankelijkheid (niveau 1), tot gerichte ondersteuning (niveau 2), en gespecialiseerde maatregelen (niveau 3).

Doordat AV1 op meerdere niveaus is geïntegreerd, kunnen scholen eerder, flexibeler en consistenter handelen. Deze gelaagde benadering maakt het mogelijk om AV1 in verschillende contexten in te zetten:

• Als preventief hulpmiddel binnen de school, voor leerlingen met risico op uitval, met extra ondersteuningsbehoeften (bijvoorbeeld leer- of gedragsproblemen), of met uitzonderlijke leerbehoeften., voor leerlingen met langdurige ziekte, psychische klachten of structureel schoolverzuim.
• Als reactieve maatregel buiten de school, voor leerlingen met langdurige ziekte, psychische klachten of structureel schoolverzuim.

Door deze brede, systeemgerichte inzet kan AV1 worden geïntroduceerd voordat schoolverzuim structureel wordt – en draagt het bij aan inclusie door tijdige, lokaal ingebedde en goed gestructureerde ondersteuning.

‍

Een schaalbaar model voor Europese scholen

De grootschalige uitrol van AV1 in Linköping biedt waardevolle lessen voor andere onderwijssystemen in Europa. Door AV1 te verankeren in de dagelijkse ondersteuningsstructuren laat de gemeente zien hoe technologie schoolverzuim proactief kan helpen voorkomen – in plaats van er alleen op te reageren.

“Deze strategische benadering van het maatschappelijke probleem schoolverzuim zorgt ervoor dat meer kinderen toegang houden tot onderwijs, ongeacht hun situatie. Door vroegtijdige interventie centraal te stellen, bevestigt Linköping zijn voortrekkersrol in innovatieve leerlingondersteuning – en wij hopen dat meer gemeenten in Europa dit voorbeeld volgen.”
– Morten Jørgensen, CEO No Isolation

No Isolation werkt inmiddels samen met meer dan 150 Zweedse gemeenten aan de implementatie van gecentraliseerde AV1-vloten – een groeiende landelijke beweging richting grootschalige inclusie. Naarmate meer lokale overheden kiezen voor een aanpak gericht op vroege interventie, helpt AV1 onderwijsprofessionals om leerlingen verbonden te houden met zowel hun leertraject als het schoolleven – nog vóórdat verzuim structureel wordt.

De ervaring in Linköping toont aan dat gemeenten, met de juiste pedagogische structuur en multidisciplinaire samenwerking, niet alleen kunnen reageren op schoolverzuim – maar ook kunnen inzettten op het zoveel mogelijk  voorkomen.

De basis is gelegd – en de weg ligt open voor anderen om te volgen.

‍

🎥  Bekijk deze video uit 2022 om te zien hoe de AV1-strategie van Linköping destijds in scholen werd toegepast –(video met Nederlandse ondertiteling binnenkort beschikbaar)

‍